به نقل از «همشهری آنلاین»

راز محبوبیت اربعین حسینی | از این آیین به‌عنوان یک سرمایه اجتماعی باید حراست شود

تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۴۴۳۸۶

محمدابراهیم یزدانی- همشهری آنلاین: پیاده‌روی اربعین یک مراسم و تجمع عظیم عزاداران نیست، زیرا مقام عزا و عزاداری برای سیدالشهدا(ع) همیشه و در همه نقاط و اعصار حیات شیعه جاری است و مختص به زمان و مکان خاص نیست. پس بافت هویتی و فرهنگی اربعین متفاوت‌تر از یک قیام برای اقامه عزاست. اما از سوی دیگر اربعین درعین‌حال که یک فرهنگ مادر به‌حساب می‌آید، ویژگی‌هایی دارد که خود را از قالب فرهنگ بیرون می‌کشد و بر فضای پیرامونی خودش و گفتمان‌ آن، غلبه می‌یابد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اربعین را می‌توان یک فناوری بینا فرهنگی دانست که در نسبت با دو امر فرهنگ و سیاست در حال رفت‌وبرگشت است. وقتی از نقش سیاست سخن می‌گوییم منظور مراودات و قواعد رسمی و قانونی هست که به‌تبع فناور بودن اربعین، تغییر ماهوی پیدا می‌کند. اربعین مفاهیمی همچون مرز بین کشورها و تفاوت فرهنگ زیستن را درمی‌نوردد و برای مدت هرچند کوتاهی این امر فرهنگی بر قواعد و چارچوب‌های غالب می‌شود. وقتی زائری از پاکستان ۳۰۰۰کیلومتر دورتر از حرم عشق، مرزها را پشت سر می‌گذارد، درواقع نقطه تلاقی و برخورد امر فرهنگی با امر سیاسی است. در نسبت‌سنجی روابط این امر فرهنگی می‌توان اینگونه تعبیر کرد که اربعین ماحصل مجموعه‌ای از تعاملات و تبادلات بین مسئله دین و فرهنگ عمومی است. وقتی شما زائر دیار کربلا می‌شوید درعین‌حال که با شوق دینی برای زیارت مزار سیدالشهدا(ع) پای در مسیر می‌گذارید، مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های خود را برای امر والاتری فدا می‌کنید. احترام به فرهنگ و مردم عراق، تلاش برای آرام‌سازی جو سیاسی و اجتماعی عراق برای برگزاری راهپیمایی اربعین بخشی از فداکاری فرهنگی است.

اربعین؛ به‌مثابه جنبش اجتماعی

پیاده‌روی اربعین حسینی از وجوه ممتاز هجرت در فرهنگ سیاسی شیعی است که به‌عنوان بزرگ‌ترین اجتماع انسانی جهانی برگزار می‌شود. این اجتماع باشکوه مذهبی علاوه بر دارابودن وجوه ممتاز مذهبی، واجد پیام‌های عمیق سیاسی و اجتماعی است. بر همین اساس شاید بتوان اربعین را در بستر جامعه‌شناسی سیاسی و حوزه جنبش‌های اجتماعی نیز مورد بررسی و مداقه قرار داد. وقتی واقعه اربعین را از این منظر بررسی می‌کنیم با مؤلفه‌هایی همچون: استمرار ساختار و ستاد مسئله، بهره‌بردن از طیف وسیع شرکت‌کنندگان، وحدت و ارزشمندی هدف، تکرار و تعهد در اجرای آن برمی‌خوریم که همگی این مؤلفه‌ها نشان می‌دهد اربعین حسینی یک جنبش عظیم اجتماعی است. جنبش‌های اجتماعی متناسب با کارکرد و توان رهبری‌شان در تاریخ مدت‌های مختلفی برای باقی‌ماندن دارند اما اربعین براساس بافت عظیم و تاریخ‌سازی همچون واقعه عاشورا شکل‌گرفته است؛ لذا این به‌عنوان یک جنبش اجتماعی ذاتاً بادوام و مانا هست و خواهد بود. صرفاً این جنبش به تغییر نوع مواجهه بافرهنگ پیرامونی خود متناسب با مسائل و رخدادها می‌پردازد و ماهیت خود را از دست نمی‌دهد و از مؤلفه‌هایش عدول نمی‌کند.

اربعین؛  منسکی میان‌فرهنگی

مکان و ظرفیت‌های پیاده‌روی عظیم اربعین به‌مثابه یک آیین و منسک معنوی را می‌توان از منظر ارتباطات میان‌فرهنگی نیز مورد بررسی قرار داد. ارتباط و تماس فرهنگی زائران کشورهای مختلف جهان اسلام و از فِرق مختلف و برخی ادیان در این آیین مشترک معنوی، مسئله‌ای مهم و بینافرهنگی به‌حساب می‌آید که می‌تواند زمینه‌های همگرایی و تسهیل ارتباطات میان‌فرهنگی زائران ایرانی و عراقی را فراهم کند. تفاوت‌های فرهنگی در اجتماع عظیم اربعین و حضور کنشگران فعال با هویت‌های مختلف قومی، نژادی و فرهنگی نیازمند استفاده از روش‌هایی هست که بتواند جنبه‌های ارتباطی و فرهنگی این جمعیت متکثر و متنوع را در جهت همگرایی، مدیریت و راهبری کند. سازوکارهای فرهنگی عامه، همچون: گفت‌وگوی همدلانه بین زائرین، پذیرایی از مهمانان سایر کشورها، ارتباطات غیرکلامی و نظایر آن می‌تواند مبدأهای شکل‌گیری همگرایی، فرهنگ‌پذیری و تقویت اتحاد بین شیعیان شود؛ لذا حضور سالانه میلیون‌ها زائر با تمایزات هویتی در امر مشترک آیینی و مذهبی، بیانگر بسط تمدنی این امر بین‌فرهنگی و توسعه مناسبات انسانی و ارتباطات میان‌فرهنگی در خلال راهپیمایی اربعین حسینی است.

اربعین؛ به‌مثابه سرمایه اجتماعی 

هرقدر هم که اربعین حسینی را از منظر فرهنگی موردبررسی قرار دهیم، اما باید گفت بخش زیادی از محبوبیت این آیین به جاذبه‌های فرهنگ حسینی مربوط می‌شود. اما همین محبوبیت در دل امر اجتماعی، منجر شده تا اربعین را به یک سرمایه اجتماعی گرانبها تبدیل کند. شاید تا یک دهه قبل کسی تصور نمی‌کرد این حرکت عظیم به یک سرمایه اجتماعی بین ملل تبدیل شود. اما الان و پس از تکرار حضور پرشورتر هرساله مردم در این آیین، باید گفت حراست از اربعین به‌عنوان یک سرمایه اجتماعی امری مهم و حساس است. ازاین‌رو که با دولتی شدن این مناسک و حضور سازوکارهای بوروکراسی شاید این آیین از جنبه‌های اجتماعی و مردمی بودن خود دور می‌شود و به‌تبع آن کارکردهای فرهنگی و دینی خود را از دست می‌دهد؛ لذا ساختار دولت باید به‌عنوان نگهبانی امین و دلسوز از این سرمایه اجتماعی حمایت و مراقبت کند تا با کنشگری خود در عرصه فرهنگی برای جامعه مفید باشد.

کد خبر 706866 منبع: روزنامه همشهری برچسب‌ها اربعين

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: اربعين یک سرمایه اجتماعی اربعین حسینی میان فرهنگی امر فرهنگ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۴۴۳۸۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مد خوب، مد بد!

«این‌ها الان مد شده» جمله‌ای آشنا که ممکن است در طول روز بارها به گوشتان به عناوین مختلف رسیده باشد. اما آیا هر مدی قابل قبول است؟ تا چه جایی می‌توان از آن پیروی کرد؟

به گزارش ایسنا، شاید کلمه حجاب و پوشش برای افراد در سنین بالاتر معنا و مفهوم بیشتری داشته باشد. کسانی که نوع لباس پوشیدن در خانه یا بیرون از آن، برایشان نوعی احترام به خانواده و جامعه بود. می‌توان گفت پوشیدن لباس‌های نامتعارف باب نبود. اگر کسی بر خلاف عرف آن دوره عمل می‌کرد به شدت مورد شماتت دوستان و اطرافیان خود قرار می‌گرفت. اما در دوره جدید عکس این قضیه در جریان است. به طوری که پوشیدن لباس‌های پاره، کهنه، تنگ و کوتاه که هیچ سنخیتی با فرهنگ ایرانی ندارد، بسیار در بین جوانان باب شده است.
به راستی دلیل این که عده‌ای از افراد به بدون هیچ آگاهی، فقط به دلیل مد شدن این نوع پوشش را انتخاب می‌کنند چیست؟ لباس‌هایی که در بسیاری از مواقع نه تنها زیبایی ندارند، بلکه ممکن است در نگاه اول مضحک و خنده‌دار هم باشند.

مفهوم پوشش و لباس

لباس از گذشته، تاکنون گویای مفاهیم زیادی بوده است و سهمی بزرگ در فرهنگ ملت‌ها دارد. نشان‌دهنده باورهای، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی مردمان یک جامعه است. اما در نگاه کلی لباس پاسخگوی نیازهایی مانند حفاظت از سرما و گرما، حفظ عفت و شرم است و در نهایت به انسان آراستگی، زیبایی می‌بخشد.

پوشش در گذشته

 پیکره‌ها، نقاشی‌ها، و نوشته‌های باقیمانده از دوران باستان نشان می‌دهد که پوشش تمام بدن در دوره‌های مختلف تاریخی برای زنان و مردان ایرانی دارای اهمیت بوده است و ایرانیان به هیچ وجه در برهنگی به سر نمی‌برده‌اند.

استرابون تاریخ‌نگار و جغرافیدان معروف یونانی که کتاب جغرافیای او منبع گران‌بها از دنیای قدیم از جمله فلات ایران، فرهنگ و تمدن مردمانی که در نواحی مختلف ایران ساکن بوده‌اند را در خود جای داده است، می‌نویسد: "ایرانیان اگر بخشی از بدنشان برهنه باشد آن را بی شرمی می‌دانند و همیشه بلند لباس می‌پوشند.

 ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می‌نویسد: "در زمان داریوش، زنان طبقات بالای اجتماع جز در تخت روان و روپوش‌دار از خانه بیرون نمی‌آمدند. در نقش‌هایی که از ایران باستان بر جای مانده است هیچ صورت زن دیده نمی‌شود
در موزه لوور پاریس مُهر سنگی استوانه‌ای مربوط به دوران هخامنشیان است که تعدادی با لباس و تاج و چادر زنان هخامنشی بر مسند شاهانه‌ای تکیه زده است و ندیمه‌هایش در مقابلش ایستاده‌اند و سرپوش به سر دارند.  موارد نمونه‌هایی از وجود فرهنگ پوشش و یکی از نشانه‌های ملیت ایرانی است.

پوشش فرهنگ‌های مختلف ایرانی

با این که استفاده از لباس‌های سنتی و قدیمی دیگر نسبت به گذشته در بین اقوام ایرانی رایج نیست، اما هستند مردمانی که در استان‌های مختلف هنوز از این سنت دیرین در نوع پوشش استفاده می‌کنند. پوشش اقوام مختلف در ایران برای بسیاری از گردشگران چه ایرانی یا خارجی بسیار جذاب و دیدنی است. شاید برای شما پیش آمده باشد که در سفر به نقطه‌ای از کشور افرادی را با لباسی خاص و سنتی مخصوص همان منطقه ببینید. لباس‌هایی که در عین زیبایی، پوشیدگی را نیز به همراه دارد. به طوری که اکثر افراد را به گرفتن عکس‌های یادگاری از این نوع پوشش ترغیب می‌کند. بر اساس شرایط جغرافیایی، آب و هوایی و همچنین فرهنگ‌های مختلف اقوام ساکن، نوع پوشش و لباس در بین قومیت‌های مختلف بسیار متنوع است.

مدگرایی

مدگرایی به این معنی است که فرد سبک زندگی، پوشش و رفتار خود را بر اساس آخرین الگوها تنظیم و به محض ورود الگوی جدید در جامعه، از آن پیروی می‌کند. این حس تنوع‌طلبی توأم با گرایش به خودنمایی در محیط اجتماعی، تغییرات چشمگیری در نوع پوشش، رفتار و آرایش افراد به همراه داشته است. مدگرایی منحصر به سن خاصی نیست، اما در بین جوانان جذابیت بیشتری دارد. عواملی چون تنوع‌طلبی و نوگرایی، همانندسازی، رقابت، چشم و هم‌چشمی با دیگران، مدگرایی و التزام ناشی از دوستی، جلب توجه دیگران و تشخّص‌طلبی می‌تواند از عوامل گرایش جوانان به سوی این شیوه زندگی باشد.‌

مد پیامد دوره معاصر و مختص به جامعه و فرهنگی خاص نیست، اما در عصر حاضر با گسترش روز افزون شبکه‌های ارتباطی و ماهواره‌ای، سبک زندگی  افراد جامعه مخصوصا نوع پوشش آن‌ها را  بسیار تحت تأثیر قرار داده است. این رسانه‌ها با کمک تبلیغات و مدهای جدید، نیازها و الگوهای جدیدی برای افراد ایجاد می‌کنند که بعضی از این الگوها با فرهنگ و ارزش‌های جامعه ما هیچ سنخیتی ندارد و باعث مشکلات اجتماعی و خانوادگی می‌شود.

اکثر افرادی که در پی مد روز هستند، به قول خودشان می‌خواهند باکلاس باشند. به عقیده آن‌ها نحوه پوشش عامل مهمی برای شناخت طبقه اجتماعی، میزان رفاه، سلیقه و فرهنگ افراد است.
 پیروی از مد همیشه بد نیست و می‌تواند جوانان را از لحاظ روحی ارضا کند و حتی در پیشرفت جامعه نیز مفید باشد. جامعه‌شناسان مد را یک پدیده اجتماعی می‌دانند که افراد را با یکدیکر همرنگ می‌کند. این به شرطی است که از افراد یا مدهایی که با جامعه هیچ سنخیتی ندارند پیروی نکنند. اما با این حال امروزه جوانان زیادی  را می‌بینیم که درگیر آن شده‌اند و مد به یکی از معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه تبدیل شده است. تقلید نسنجیده‌ای که وقت و هزینه زیادی برای آن‌ها دارد. چراکه اکثرا وقتی از آن ها دلیل انتخابشان پرسیده می‌شود تنها کلمه‌ای که می‌شنویم این است که مد شده است.

سخن آخر

 با پیشرفت روزافزون، شبکه‌های ارتباطی و ماهواره‌ای در نیازهای اساسی مردم به خصوص جوانان تغییرات بزرگی را به وجود آورده‌اند، رسانه‌هایی که با تبلیغات، الگوهای جدیدی را وارد زندگی جوانان کرده‌اند. الگوهایی که در اکثر موارد سنخیتی با فرهنگ و ارزش‌های جامعه ایرانی ندارد.

انتهای پیام